24 Ekim 2014 Cuma

Eyni qoşa saitlərin oxunuş qaydası

Müasir Azərbaycan dilində, başlıca olaraq, dörd sait əsasında formalaşan eyni sait qoşalığının aşağıdakı növlər vardır. 
1.   AA: Belə sait qoşalığı sözün hər yerində bir uzun a kəmiyyətində tələffüz olunmalıdır: maaş – ma:ş, maarif – ma:rif saat – sa:t, camaat – cama:t və s. 
2.   ƏƏ: Belə sait qoşalığı hər yerdə bir uzun ə kəmiyyətində tələffüz olunmalıdır. Söz ortasında təəccüb - tə:ccüb, təəssüf- tə:ssüf, təəhhüd - tə:hhüd və s. S ö z s o n u n d a : əmtəə - əmtə:, mətbəə - mətbə: və s. 
3.   İİ: Ancaq bir neçə sözün sonunda yazılan ii saitləri araya artırılan y ilə qovuşmuş halda iki qısa i çalarlığında tələffüz olunur: bədii - bədi yi, təbii - təbi yi və s. 
4.   OO: Son zamanlarda ədəbi dilə daxil olmuş bir sıra sözlərdə, xüsusən terminlərdə qoşa o işlənir ki, bunlar, əsasən, iki çalarlıqda tələffüz olunur: 
a)   Əgər qoşa o-nun son hissəsi vurğuludursa, o zaman belə qoşa o bir uzun vurğulu o kimi tələffüz olunur: zooloq - zôloq və s. 
b)   Əgər qoşa yazılan o vurğusuzdursa, uzadılmış a çalarlığında tələffüz olunur: kooperatıv – ka:perativ, koordinator – ka:rdinator və s. 
Qeyd: Əgər qoşa vurğusuz o-dan sonrakı heca vurğulu o saiti ilə formalaşmışdırsa, qoşa o diftonq ao, yəni uzadılmış a ilə qısa o qovuşuğu çalarlığında tələffüz olunmalıdır: zoologiya – za:ologiya və s

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder